Hội chứng xuất huyết gan trên gà (Haemorrhagic liver syndrome)
Gan liên quan đến sự biến dưỡng mỡ, carbohydrate và protein;
nó là nơi dự trữ chính các vitamin tan trong dầu (A, D, E, và K), vitamin tan trong nước B12, Glycogen, sắt, và đồng;
nó bao gồm trong hoạt tính của vitamin D;
nó có vai trò trong sự giải độc các độc tố do vi khuẩn và chất hóa học;
nó cung cấp các protein tuần hoàn quan trọng như albumin và các yếu tố đông máu;
và tiết mật cho sự tiêu hóa mỡ.
Gan và biến dưỡng mỡ trên gà
Ở chim không giống như loài hữu nhủ, sinh tổng hợp mỡ xảy ra chính ở gan, các mô chứa mỡ được phân bố toàn thân chỉ để dự trữ mỡ.
Khi sinh tổng hợp trong gan, mỡ được vận chuyển bởi lipoprotein mật độ rất thấp (very low density lipoproteins-VLDL) tới các mô mỡ trong sự hình thành các triglyceride (TG) của huyết tương. Khi nào sự sinh tổng hợp mỡ ở gan gia tăng, sự chuyển TG bởi VLDL tới mô mỡ tăng lên, nhưng khi sự sản xuất ra VLDL không đủ lâu hơn để vận chuyển toàn bộ TG được sinh tổng hợp bởi gan, thì phần lipid thừa tích lũy và kết quả gây ra chứng nhiễm mỡ trong gan hay bệnh gan nhiễm mỡ.
Bệnh gan nhiễm mỡ (còn được gọi là hội chứng gan nhiễm mỡ, hội chứng gan nhiễm mỡ xuất huyết, nhiễm mỡ gan)
Hội chứng gan nhiễm mỡ xuất huyết là một bệnh phổ biến rộng, xảy ra rãi rác, chính là ở các đàn gà đẻ trứng thương phẩm. Các ổ dịch thường xảy ra kết hợp với thời tiết nóng và thời kỳ để trứng cao điểm. Gà mái trong các đàn béo phì (trọng lượng trên 20% so với trung bình) cho thấy tỉ lệ trứng sụt giảm đột ngột, gà đột nhiên chết với da đầu nhợt nhạt, trong bụng có các cục máu lớn.
Bệnh gan nhiễm mỡ là một bệnh khá phổ biến trên gà đẻ, vịt, ngỗng, và gà tây. Gan của gia cầm bệnh tích lũy mỡ, giết chết tế bào gan (hepatocytes) và thay thế chúng với các mô sẹo.
Ở gia cầm đẻ, khởi đầu sản xuất trứng, mức estrogen trong huyết thanh tăng lên, giống như làm cho mỡ chứa trong gan. Ở gà mái đẻ và ngay cả gà trống được dùng thuốc estrogen sẽ thúc đẩy hội chứng gan nhiễm mỡ xuất huyết. Điều này giả thiết là hội chứng gan nhiễm mỡ xuất huyết thường xảy ra hơn ở gia cầm sản lượng cao có lẽ do được thúc đẩy từ buồng trứng hoạt động có mức estrogen cao hơn.
1. Triệu chứng
Triệu chứng không đặc hiệu bao gồm giảm ăn, mệt mỏi, màu lông không bình thường, ngủ lịm, khó thở, mào tái (có thể do giảm đẻ hoặc do mất máu), tiêu chảy hơi xanh lá hay hơi vàng (do bilirubin hay biliverdin vượt quá), và chết.
Ở gà đẻ và gà giống, tỉ lệ đẻ giảm, xuất hiện các vấn đề về xương, trứng méo mó trở nên dễ vỡ do các biến đối trong biến dưỡng calcium
Triệu chứng đặc hiệu gồm bụng sưng phồng to do kích cở gan bất thường, kế phát cố trướng tích lũy mỡ. Hơn 20% gia cầm là quá mập. Gà chết đột ngột.
2. Bệnh tích
Gan sưng to, ứ máu với mỡ, bở và xuất huyết. Số lượng điểm xuất huyết trên gan giúp xác định mức độ bệnh qua “chỉ số hội chứng gan nhiễm mỡ” từ 1 đến hơn 25 điểm xuất huyết. Dưới bao gan có thể có tụ máu ở nhu mô gan. Xoang bụng có lượng mỡ rất lớn. Các trường hợp chết đột ngột thường là do vỡ gan gây xuất huyết nội.
3. Nguyên do:
Thức ăn cao năng lượng trong khi bị hạn chế vận động
Thiếu các yếu tố kích thích để sử dụng mỡ
Thiếu: Vitamin E, Se, kẽm, B12, Calcium
Độc tố mầm bệnh: virus, vi khuẩn, nấm (aflatoxin),
Độc tố từ các hóa dược: kháng sinh, kháng viêm, chất sát trùng,…
Các yếu tố di truyền
Stress nhiệt
4. Vấn đề stress nhiệt
a. Stress nhiệt và bệnh gan nhiễm mỡ
Tỉ lệ mắc bệnh gan nhiễm mỡ tăng vào mùa nóng. Thực nghiệm cho thấy gà thịt bị stress nhiệt 2 tuần có hàm lượng triglyceride (TG) cao hơn và enzyme liên quan với sinh tổng hợp trong gan của chúng và sau 3 tuần tế bào gan của chúng bị ảnh hưởng từ sự thoái hóa mỡ.
b. Các yếu tố dinh dưỡng kết hợp với bệnh gan nhiễm mỡ trên gia cầm bị stress nhiệt
Nhiệt độ môi trường cao, cùng với sự ngủ lịm tạo ra bởi stress nhiệt, làm giảm nhu cầu năng lượng của con vật. Trái lại năng lượng vượt quá từ chim được tích lũy từ khẩu phần được chuyển thành mỡ trong gan, nơi chúng tích lũy và bắt đầu bệnh gan nhiễm mỡ. Mỡ được vận chuyển tới mô mỡ, định vị ở những phần khác nhau của cơ thể, thí dụ như ở bụng. Nguồn mỡ bụng làm tệ hơn tác động xấu của stress nhiệt, vì nó gây cản trở cho sự thở và mát mẻ bình thường.
c. Các yếu tố biến dưỡng kết hợp với bệnh gan nhiễm mỡ trên gia cầm bị stress nhiệt
Có bằng chứng là stress nhiệt tạo ra mất cân bằng nặng nề trên biến dưỡng của gan, bao gồm tăng sinh tổng hợp glycogen, glucose, các chất chống oxy hóa như glutathione, tổn thương màng tế bào gan, và chu kỳ phục hồi tế bào chậm hơn. Stress nhiệt khi đến biến dưỡng lipid trong gan thúc đẩy sự tạo mỡ (sinh tổng hợp lipid) và ức chế ly giải lipid (phá vỡ mỡ), dẫn đến tích lũy mỡ.
d. Phòng bệnh gan nhiễm mỡ trong giai đoạn stress nhiệt với vài chất dinh dưỡng và vitamin E nguồn gốc thực vật để nâng cao sức khỏe gan tổng quát
+ Vitamin E:
Là một trong các chất chống oxy hóa tiềm năng nhất trong tự nhiên. Nó có vai trò trung hòa các gốc tự do hoặc tác động trở lại các loại oxygen. Tác động sinh học của vitamin E là không giới hạn tới thuộc tính chống oxy hóa của nó, nó bao gồm trong sự điều chỉnh của các quá trình sau: đáp ứng viêm, ức chế gen, vài enzyme, tín hiệu tế bào, và tăng sinh tế bào. Trong bệnh gan nhiễm mỡ, việc cung cấp vitamin E làm giảm dự trữ mỡ trong tế bào gan, cải thiện viêm và xơ hóa, và hoạt hóa vài quá trình biến dưỡng có lợi trên gan.
+ Selenium và kẽm:
Chim với sự thiếu hụt kẽm và/hoặc selenium nhạy cảm hơn với bệnh gan nhiễm mỡ. Nói cách khác, việc bổ sung kẽm và selenium giúp phòng ngừa chứng nhiễm mỡ gan và để giảm tốn thương hiệu quả khi con vật đã bị bệnh.
5. Biện pháp phòng trị chung
Tránh gà đẻ quá béo phì với khẩu phần năng lượng cân đối kết hợp kiểm tra cân nặng để giới hạn khẩu phần
Cố gắng tạo điều kiện cho gà vận động
Tránh stress nhiệt, nhất là mùa nóng bằng cách dẫn đàn, tạo sự thông thoáng, quạt mát, cho uống nước mát.
Tránh thức ăn dự trữ bị nhiễm nấm mốc, trộn chất chống nấm mốc (antitoxin) trong thức ăn.
Bổ sung trong thức ăn các chất chống Oxy hóa antioxidant, Vitamin E (trên 100 UI/kg
thức ăn), Selenium (0,3ppm), Vitamin B12, Kẽm, Đồng, Choline Chloride, Calcium;
Khi gà bị bệnh, lúc dùng các liệu pháp kháng sinh, kháng viêm, thuốc chống nấm, … nên
dùng kèm thuốc giải độc gan thận, để giới hạn tối đa các tổn
thương gan – thận, gà sẽ hồi phục nhanh sau bệnh.
